Όταν νιώθουμε ντροπιασμένοι, βιώνουμε τόσο δυσάρεστες αισθήσεις που συνήθως έχουμε ισχυρό κίνητρο να κάνουμε κάτι για να νιώσουμε καλύτερα – ακόμα κι αν αυτό το κάτι αποδειχτεί καταστροφικό ή αυτοκαταστροφικό.
Για να σας βάλω στο κλίμα, θυμίζω ότι η ντροπή αφορά την πεποίθηση ότι είμαστε θεμελιωδώς ελαττωματικοί ως άνθρωποι και την αγωνία ότι υπάρχουμε με έναν αρνητικό τρόπο στο μυαλό των άλλων [1].
Όταν αυτή η αίσθηση είναι βαθιά εγκατεστημένη μέσα μας, οι μανούβρες που απαιτούνται για να την ξεφορτωθούμε είναι εξαιρετικά περίπλοκες. Τόσο περίπλοκες και εξελιγμένες μάλιστα, που συχνά δεν θυμίζουν σε τίποτα ντροπή…
Σχετικό θέμα: Η εμπειρία που βιώνει κάποιος όταν αισθάνεται ντροπή για την ίδια του την ύπαρξη, στο άρθρο Ντρέπομαι που το Λέω, αλλά Νιώθω Ντροπή για Μένα.
Η ΝΤΡΟΠΗ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΣΤΑ ΠΙΟ ΑΠΙΘΑΝΑ ΜΕΡΗ
Η ντροπή λειτουργεί σαν συναισθηματικός συναγερμός.
Προειδοποιεί ότι δεχτήκαμε ή πρόκειται να δεχτούμε επίθεση και κινητοποιεί την αντίδραση της πάλης ή της φυγής [2].
Είτε επιτεθούμε, είτε το βάλουμε στα πόδια, αυτό που επιδιώκουμε είναι να μην αποκαλυφθεί το τρομερό και ντροπιαστικό “μυστικό”: ότι θεωρούμε τον εαυτό μας αποτυχημένο ως άνθρωπο.
Όλες οι άμυνες που χρησιμοποιούμε (*) ενάντια στην ντροπή έχουν στόχο τη διαχείριση των εντυπώσεων – τον έλεγχο του πώς πιστεύουμε ότι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς.
1. Είμαι ανώτερος άνθρωπος και δεν το εννοώ μεταφορικά
→ Αν είμαστε σπουδαίοι και μοναδικοί δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώθουμε ντροπή, σωστά; Αν καταφέρουμε να κερδίσουμε αναγνώριση και θαυμασμό, θα σημαίνει ότι έχουμε μεγάλη αξία, έτσι δεν είναι;
Η ιδέα είναι ότι δραπετεύουμε από έναν εαυτό τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ως ανάξιο και απεχθή κατασκευάζοντας όχι απλώς έναν βελτιωμένο εαυτό, αλλά μια εξιδανικευμένη εκδοχή του. Δεν αρκούμαστε να είμαστε απλώς καλοί, θέλουμε να είμαστε οι καλύτεροι.
Η αίσθηση της ανεπάρκειας θάβεται πίσω από το προσωπείο της δύναμης, της ανωτερότητας, του ταλέντου, της ομορφιάς ή της επιτυχίας. Από εδώ αντλούμε την αξία μας κι επιπλέον την επιδεικνύουμε: γινόμαστε αλαζονικοί και αυτάρεσκοι σε σημείο που δεν πατάμε πλέον στη γη [3].
Δεν αποκλείεται να αισθανόμαστε σαν απατεώνες μερικές φορές. Σε στιγμές διαύγειας, είναι πιθανό να συνειδητοποιούμε ότι υπηρετούμε μια ψεύτικη εικόνα, αλλά από την άλλη ενδέχεται να έχουμε παραμυθιαστεί τόσο πολύ, που να μην έχουμε καμία επίγνωση του πόσο έχουμε αποσυνδέσει το μέσα μας από το έξω μας.
Το θέμα με τις εγωκεντρικές τάσεις ως μέσο διαχείρισης της ντροπής είναι ότι συχνά μας παρασύρουν να αποδείξουμε την αξία μας εις βάρος των άλλων [4].
Έτσι προκύπτει η αίσθηση ότι έχουμε ιδιαίτερα δικαιώματα και περισσότερη αξία από τους άλλους ανθρώπους και, πιο ακραία, έτσι προκύπτει η τάση μας να επιδιδόμαστε σε συμπεριφορές που θυμίζουν εκμετάλλευση των άλλων.
2. Δεν κάνω ποτέ λάθη
→ Αν αποφεύγουμε τα λάθη, δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώθουμε ντροπή, σωστά; Αν δεν έχουν τίποτα να μας προσάψουν, θα σημαίνει ότι είμαστε καλοί και ικανοί, έτσι δεν είναι;
Κάνουμε τα πάντα προκειμένου να αποδείξουμε την τελειότητα και άρα ανωτερότητά μας, έτσι ώστε εκείνοι που καραδοκούν για να μας κρίνουν ως ανάξιους, να μείνουν χωρίς δουλειά.
Στο μυαλό μας τα λάθη είναι η κινητή διαφήμιση της ντροπής μας.
Γι’ αυτό έχουμε δυσκολία να διαχειριστούμε την κριτική και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Το να παραδεχτούμε ότι σφάλλαμε γίνεται αντιληπτό ως κάποιου είδους ταπείνωση – ισοδυναμεί με την παραδοχή ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί [5].
Έχει μια ακαμψία η στάση μας, αλλά είναι ενδεικτική της μεγάλης ανάγκης μας να κρατήσουμε την ντροπή μακριά. Αν σπιλωθεί η αψεγάδιαστη εικόνα που θέλουμε να παρουσιάζουμε, το πλήγμα θα είναι τεράστιο.
Έτσι καταλήγουμε να βαφτίζουμε την αποτυχία επιτυχία, να διαστρεβλώνουμε ή να μειώνουμε τη σημασία των γεγονότων, να κουκουλώνουμε τα προβλήματα ή απλώς να “ξεχνάμε” οτιδήποτε άπρεπο είπαμε ή κάναμε.
Μάλιστα, αν είμαστε πραγματικά πανικοβλημένοι, είμαστε ικανοί να αντιστρέψουμε εντελώς την πραγματικότητα και να φορτώσουμε την ευθύνη μας στους άλλους. Είναι το γνωστό ανέκδοτο που, στα πλαίσια μιας μονογαμικής σχέσης, ρωτάς τον άλλο γιατί σε απάτησε και σου απαντάει επειδή τον ανάγκασες…
Έχουμε κλειστεί μέσα σε μια ψευδαίσθηση τελειότητας και ορθότητας που δεν επιτρέπει καμία περιέργεια για όσα συμβαίνουν έξω από εμάς. Η κοσμοθεωρία μας συνοψίζεται στο “δεν θέλω να ξέρω” [6], δηλαδή “δεν θέλω καμία επαφή με οτιδήποτε θα με κάνει να ντραπώ”.
3. Μου κρατάς λίγο την ντροπή;
→ Αν οι άλλοι πρέπει να ντρέπονται για λογαριασμό τους, εμείς δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώθουμε ντροπή, σωστά; Αν εκείνοι είναι πάντοτε το πρόβλημα, εμείς είμαστε στο απυρόβλητο, έτσι δεν είναι;
Εδώ, ξεφορτωνόμαστε την αίσθηση ανεπάρκειας που νιώθουμε φορτώνοντάς τη στους άλλους.
Τους επικρίνουμε και τους κατηγορούμε για όσα αρνητικά συμβαίνουν [7] κι είμαστε σε επιφυλακή για να εντοπίσουμε και υπογραμμίσουμε τις αδυναμίες και τα ελαττώματά τους.
Έχουμε την ελπίδα ότι μειώνοντάς τους θα καταφέρουμε να βρεθούμε από πάνω. Ότι προβάλλοντας την ντροπή μας επάνω τους εκείνοι θα νιώσουν όπως νιώθουμε εμείς: μικροί και λίγοι.
Κι αν αυτό που νιώθουμε για τον εαυτό μας είναι μίσος, αυτό που προβάλλουμε στους άλλους θα φτάσει την υποτίμηση, την αηδία και την περιφρόνηση [8].
Μοιραία γινόμαστε ανταγωνιστικοί. Προσπαθούμε να φανούμε εξυπνότεροι ή καλύτεροι από τους άλλους και επιπλέον φθονούμε εκείνους που φαίνεται να μην υποφέρουν από ντροπή, που κατά τη γνώμη μας η ζωή τους τα έφερε “εύκολα”. Μπορεί να φτάσουμε να αντλούμε ευχαρίστηση από τις κακοτυχίες των άλλων ή, σπανιότερα, μπορεί να μην διστάσουμε να προκαλέσουμε μέρος της δυστυχίας τους.
Σύμφωνοι, νιώθουμε ντροπιασμένοι και θέλουμε να ντροπιάσουμε αλλά, μεταξύ μας, αν κάνουμε τέτοια πράγματα είμαστε λιγάκι @#&#παιδα.
4. Θα το μετανιώσεις που με ντρόπιασες
→ Αν βάλουμε στη θέση τους όσους μας ντροπιάζουν, δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώθουμε ντροπή, σωστά; Αν ταπεινώσουμε όσους μας ταπεινώνουν, θα ανακτήσουμε την χαμένη μας αξιοπρέπεια, έτσι δεν είναι;
Η επιθετικότητα είναι η πιο καταστροφική μεταμφίεση της ντροπής.
Μας αφαιρεί τη συμπόνια για τους άλλους και μας κάνει πικρόχολους, μνησίκακους και εχθρικούς[9]. Μας κάνει να θέλουμε να τιμωρήσουμε εκείνους που αντιλαμβανόμαστε ότι μας ντρόπιασαν, ώστε να νιώσουν ταπεινωμένοι όπως εμείς.
Αν φτάσουμε στα άκρα, δεν αποκλείεται να επιδοθούμε σε εκφοβισμούς και νταηλίκια, να επιχειρήσουμε να ασκήσουμε διαπροσωπική δύναμη πάνω στους άλλους και ακόμα να οδηγηθούμε σε πράξεις ξεκάθαρης λεκτικής ή σωματικής βίας [10].
Σχετικό θέμα: Τα παιχνίδια δύναμης που παίζουμε στην προσπάθειά μας να ελέγξουμε τους άλλους, στο άρθρο Παιχνίδια Δύναμης Παίζουν μόνο οι Αδύναμοι.
Εδώ πλέον ζούμε υπό το κράτος του φόβου και της οργής. Παίζουμε και ξαναπαίζουμε σενάρια αντεκδίκησης στο μυαλό μας, είμαστε σε επιφυλακή για την παραμικρή προσβολή ή ένδειξη ασέβειας στο πρόσωπό μας και προβαίνουμε σε αντίποινα στο όνομα της τιμής και υπερηφάνειας μας.
Μπορούμε να εξοργιστούμε ακόμα και χωρίς να “προκληθούμε”, αν αισθανθούμε μειωμένοι μπροστά σε ανθρώπους τους οποίους αντιλαμβανόμαστε ως ανώτερους – είτε επειδή τους θεωρούμε εξυπνότερους ή ομορφότερους από εμάς, είτε επειδή πιστεύουμε ότι έχουν περισσότερη δύναμη και εξουσία από ότι εμείς.
Η αίσθηση της ταπείνωσης υποτίθεται ότι μπορεί να οδηγήσει σε μια οργισμένη αντίδραση με σκοπό να ανακτηθεί ο έλεγχος, άρα με αυτή την έννοια οι επιθέσεις προς τους άλλους μπορούν να ερμηνευθούν ως απόπειρες προστασίας απέναντι στην αδυναμία που νιώθουμε [11].
Το ζήτημα είναι ότι, ανεξάρτητα από το αν θεωρούμε τις επιθέσεις μας έκφραση νόμιμης (ψυχολογικής) άμυνας, τα πράγματα σε αυτό το σημείο δεν αφορούν πλέον την ψυχολογία ή την ηθική, αλλά τον ποινικό κώδικα.
Ελάτε να μου διηγηθείτε την ιστορία σας και να βρείτε τη θέση σας στο χώρο και στο χρόνο.
5. Χαλί θα γίνω να με πατήσεις
→ Αν αποδείξουμε στους άλλους ότι είμαστε καλοί και αγαπητοί, δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώθουμε ντροπή, σωστά; Αν είμαστε υποχωρητικοί και γίνουμε θυσία για εκείνους, δεν κινδυνεύουμε να απορριφθούμε, έτσι δεν είναι;
Εδώ, προσανατολίζουμε τη συμπεριφορά μας προς το να επηρεάσουμε θετικά τον τρόπο που μας βλέπουν οι άλλοι [12].
Επιδεικνύουμε τα επιθυμητά χαρακτηριστικά, δεν δημιουργούμε προβλήματα και γινόμαστε οτιδήποτε νομίζουμε ότι θέλουν οι άλλοι να γίνουμε, πιστεύοντας ότι έτσι θα κερδίσουμε την αποδοχή τους και θα είμαστε ασφαλείς.
Δεν πρόκειται για μαζοχισμό – ικανοποιούμε τις ανάγκες και επιθυμίες των άλλων στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε την “τιμωρία”, όπου τιμωρία θα σήμαινε ότι μας έκριναν ως ανάξιους και μας εγκατέλειψαν.
Σχετικό θέμα: Η αίσθηση ότι μας υπέβαλαν σε αξιολόγηση, εκτίμησαν την αξία μας και τελικά μας καταχώρησαν ως ανεπαρκείς και απόβλητους, στο άρθρο Απόρριψη σημαίνει Αξιολογηθήκαμε και Βρεθήκαμε Λίγοι.
Πιστεύουμε ότι αν εμφανιστούμε χωρίς τη μάσκα της ευχαρίστησης, της ανεκτικότητας και της δοτικότητας, οι άλλοι δεν θα έχουν κανένα λόγο να μείνουν κοντά μας.
Τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής είναι γνωστά. Επιτρέπουμε να παραβιάζουν τα όριά μας, κάνουμε πολλές υποχωρήσεις, ζητάμε συγνώμη ενώ δεν έχουμε κάνει τίποτα και, στο τέλος, καταλήγουμε να νιώθουμε θύματα.
Σχετικό θέμα: Η δυσκολία να αναγνωρίσουμε την παραβίαση των ορίων μας και να εντοπίσουμε το πού τελειώνουμε εμείς και πού αρχίζουν οι άλλοι, στο άρθρο Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο.
Κι αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, χρησιμοποιώντας την υποταγή για να κάνουμε τους άλλους να μας αποδεχτούν ώστε να αποφύγουμε την ντροπή μας, γινόμαστε λίγο (έως πολύ) χειριστικούληδες.
6. Αν όλα αποτύχουν αποφεύγω ή δραπετεύω
→ Αν αποφεύγουμε οτιδήποτε ντροπιαστικό, δεν θα έχουμε κανένα λόγο να νιώσουμε ντροπή, σωστά; Αν μουδιάσουμε το μυαλό και τις αισθήσεις, η ντροπή θα ξεχαστεί, έτσι δεν είναι;
Η αποφυγή και η δραπέτευση ως μέσο διαχείρισης της ντροπής [13], συνήθως εμφανίζονται όταν έχουν αποτύχει όλα τα υπόλοιπα.
Τότε αποσυρόμαστε κυριολεκτικά, αποφεύγοντας σχέσεις ή καταστάσεις που θα μπορούσαν να μας προκαλέσουν ντροπή, αλλά και μεταφορικά, αποσυνδεόμενοι συναισθηματικά και σχετιζόμενοι με τον κόσμο με έναν θεωρητικό και διανοητικό τρόπο.
Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απομονωθούμε τελείως ή να απορροφηθούμε σε περισπασμούς, αναπτύσσοντας ψυχαναγκαστικές και εξαρτητικές (*) συμπεριφορές [14].
Βλέπουμε τηλεόραση ή χανόμαστε στο internet με τις ώρες, πίνουμε ή τρώμε πολύ, κάνουμε ψυχαναγκαστικά σεξ, ξοδεύουμε μέχρι δεκάρας ή δουλεύουμε μέχρι τελικής πτώσης, όλα σε μια προσπάθεια να “ναρκωθούμε” και να ανακουφίσουμε την ντροπή και τον πόνο που προκαλεί.
Στο τέλος μπορεί να εγκαταλείψουμε τελείως τον εαυτό μας ή να προσπαθήσουμε ενεργητικά να τον σαμποτάρουμε και να τον βλάψουμε. Παραμελούμε την υγεία ή την εμφάνισή μας, αναπτύσσουμε σοβαρές εξαρτήσεις όπως οι διατροφικές διαταραχές ή ο αλκοολισμός και κλωτσάμε επίτηδες κάθε ευκαιρία επιτυχίας ή ευτυχίας που εμφανίζεται στο δρόμο μας [15].
Η ιδέα είναι ότι, σε αντίθεση με άλλους που στρέφουν προς τα έξω την επιθετικότητα που τους προκαλεί η ντροπή [16], εμείς τη στρέψαμε προς τα μέσα.
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΤΡΟΠΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΟΣ
Τελικά, η ντροπή μας οδηγεί στα άκρα.
Εξαιτίας της γινόμαστε κάτι λιγότερο ή κάτι περισσότερο από άνθρωποι, αλλά ποτέ κανονικοί άνθρωποι [17].
Βρισκόμαστε ταπεινωμένοι με κατεβασμένο το κεφάλι ή πάμε στο άλλο άκρο και εμφανιζόμαστε σχεδόν ξεδιάντροποι. Είμαστε τα πάντα ή ένα τίποτα.
Δεν υπάρχουν γκρίζες ζώνες, δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ της ανώτερης ή κατώτερης θέσης μας στον κόσμο.
Ζούμε μέσα σε απόλυτες βεβαιότητες όπου τα πράγματα είναι είτε άσπρα είτε μαύρα και η μοίρα μας προδιαγεγραμμένη: θα ζήσουμε και θα πεθάνουμε στην ντροπή [18].
Όσες άμυνες και να χρησιμοποιήσουμε, δεν υπάρχει τρόπος να της ξεφύγουμε, κάθε στιγμή είμαστε μόνο ένα βήμα μπροστά από την ντροπή.
Η μεγαλομανία, η τελειομανία, η οργή, ο φθόνος, η περιφρόνηση, η υποτακτικότητα, ακόμα και η προσωπική μας απόσυρση καλύπτουν ή αναπληρώνουν την ντροπή, αλλά δεν την "θεραπεύουν". Προσφέρουν μια παροδική αίσθηση ασφάλειας [19], αλλά μετά από λίγο ο "ελαττωματικός" εαυτός επανεμφανίζεται.
Χώρια που αυτές οι συμπεριφορές συνήθως δημιουργούν περαιτέρω ντροπή και οδηγούμαστε σε φαύλους κύκλους.
Κατά κάποιο τρόπο, η πραγματική μας εξάρτηση είναι η ίδια η ντροπή [20].
Έχουμε στήσει γύρω της μια ζωή μυστικότητας προσπαθώντας να κρατήσουμε κρυφό το “ντροπιαστικό” μυστικό του πώς πραγματικά αισθανόμαστε για τον εαυτό μας. Δεν είμαστε ελεύθεροι πλέον, έχουμε αφιερωθεί ολοκληρωτικά στη συγκάλυψη της ντροπής [21].
Αλλά όσο και να αρνούμαστε ή να διαστρεβλώνουμε την πραγματικότητα, η πραγματικότητα δεν αλλάζει.
Όσο και να ντρεπόμαστε να παραδεχτούμε ότι μεγαλώνουμε, ότι έχουμε μια εξάρτηση, ότι έχουμε έναν άρρωστο γονιό, ότι πάσχουμε από μια ασθένεια, ότι αντιμετωπίζουμε ψυχολογικές δυσκολίες, ότι αυτός που αγαπάμε δεν μας θέλει, ότι μας απέλυσαν ή οτιδήποτε άλλο, η πραγματικότητα δεν αλλάζει.
Όσο η ντροπή παραμένει στα σκοτάδια δεν έχουμε ελπίδα. Μόνο αν την φέρουμε στο φως μπορούμε να ελπίζουμε σε μια καλύτερη σχέση μαζί της.
Αλλά αυτό είναι θέμα άλλου άρθρου…
ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ...
Αν σε κάποιες από τις συμπεριφορές που διαβάσατε αναγνωρίσατε τον εαυτό σας, να θυμάστε ότι η συνειδητοποίηση μιας “δυσλειτουργικής” συμπεριφοράς πολλές φορές ανοίγει το δρόμο για την αλλαγή της, οπότε με αυτή την έννοια μάλλον είστε σε καλό δρόμο.
Αν όμως σε αυτές τις συμπεριφορές αναγνωρίσατε τους ανθρώπους με τους οποίους σχετίζεστε τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.
Το να καταλάβουμε ότι κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύουν τον εαυτό τους, τους άλλους και τις σχέσεις τους λόγω ανυπόφορης ντροπής μας προσφέρει κάποιες απαντήσεις και πιθανόν μας προκαλεί συμπάθεια, αλλά δεν μας κάνει ικανούς να λύσουμε το “πρόβλημα” ούτε μας εξασφαλίζει ότι θα καλυτερέψουν οι σχέσεις μαζί τους.
Μπορούμε, αν θέλουμε, να δείξουμε υπομονή και ζεστασιά, να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε κλίμα ασφάλειας ή να τους παροτρύνουμε να ζητήσουν βοήθεια, αλλά δεν μπορούμε να τους αλλάξουμε ή να τους εξαναγκάσουμε να αλλάξουν.
Επίσης, η κατανόηση, η ζεστασιά και η συμπάθεια έχουν μια εξαίρεση:
Αν κάποιος είναι βίαιος δεν έχει καμία σημασία αν είχε δύσκολα παιδικά χρόνια ή αν αισθάνεται ντροπιασμένος από κάτι που είπαμε ή κάναμε. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι αυτά εξηγούν ένα μέρος της συμπεριφοράς του, μην κάνετε το λάθος να θεωρήσετε ότι δικαιολογούν τη συμπεριφορά του.
Η γνώμη μου είναι να απομακρυνθείτε ή να καλέσετε βοήθεια.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΤΡΟΠΗ
Ντρέπομαι που το Λέω, Αλλά Νιώθω Ντροπή για Μένα
Ντρέπομαι που το Λέω, Αλλά Νιώθω Ντροπή για Μένα
Σχέσεις Ντροπής, δηλαδή Ντρεπόμαστε αντί να Αγαπιόμαστε
Σχέσεις Ντροπής, δηλαδή Ντρεπόμαστε αντί να Αγαπιόμαστε
Μην Κοιτάς Χαμηλά, Δεν Χρειάζεται να Ντρέπεσαι
Μην Κοιτάς Χαμηλά, Δεν Χρειάζεται να Ντρέπεσαι
(*) Σημειώστε ότι δεν επιλέγουμε όλοι τις ίδιες άμυνες. Ο καθένας εκδηλώνει τις δικές του ή συνδυασμό αυτών αναλόγως το ιστορικό του, τις συνθήκες, τους ανθρώπους ή τις στιγμές. Για παράδειγμα, κάποιοι μπορεί να επιλέγουν το θυμό γιατί είναι το μόνο συναίσθημα που αισθάνονται ότι “επιτρέπεται” να εκφράσουν και κάποιοι άλλοι να επιδεικνύουν υποτακτικότητα γιατί μόνο μέσα από αυτή τη θέση τους επιτράπηκε ή έμαθαν να σχετίζονται. Επίσης, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι οι άμυνες/συμπεριφορές που περιγράφονται στο άρθρο, παρόλο που σχετίζονται λίγο ή πολύ με την ντροπή, δεν σχετίζονται πάντοτε με την ντροπή και κάποιες φορές δεν σχετίζονται μόνο με την ντροπή.
(**) Σημειώστε ότι η εξάρτηση είναι περίπλοκο και πολυπαραγοντικό ζήτημα και δεν σχετίζεται οπωσδήποτε με την ντροπή, με την έννοια ότι η ντροπή από μόνη της δεν προκαλεί απαραίτητα εξάρτηση ούτε η εξάρτηση από μόνη της προκαλεί απαραίτητα ντροπή.
1. Gilbert, P. & Andrews, B. (1998). Shame: Interpersonal Behavior, Psychopathology, and Culture. New York: Oxford University Press.
2, 6. Attachment Disorder Maryland (2013). Shame and Attachment. Αναρτήθηκε 21.4.15 από: http://www.attachmentdisordermaryland.com/shame+attachment.htm
3, 5, 11, 14, 15, 18. Potter-Efron, R. T. & Potter-Efron, P. S. (1989). Letting Go of Shame. Minnesota: Hazelden Publishing
4. Nathanson, D. L. (1987). The Many Faces of Shame. New York: The Guilford Press.
7, 9. Tangney, J. P. & Dearing, R. L. (2002). Shame and Guilt. New York: The Guilford Press.
8, 17, 20, 21. Bradshaw, J. (1988). Healing the Shame that Binds You. Florida: Health Communications, Inc.
10. Gilbert, P. & Gerlsma, C. (1999), Recall of shame and favouritism in relation to psychopathology. British Journal of Clinical Psychology, 38(4): 357-373.
12, 19. Cunha, M., Matos, M., Faria, D. & Zagalo, S. (2012). Shame memories and psychopathology in adolescence: The mediator effect of shame. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 12(2): 203-218.
13, 16. Gilbert, P. (2003). Evolution, social roles and the differences in shame and guilt. Social Research, 70(4): 1205-1230.
Image credit 1: http://www.flickr.com/photos/71078118@N00/2279307796 via photopin
Image credit 2: http://www.flickr.com/photos/91695677@N00/3703052587 via photopin
9 Σχόλια
ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟ ΚΟΥΡΑΣΤΙΚΟ ΑΥΤΟ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΧΡΟΝΟΥ;
Το ερώτημα σας είναι πολύ ενδιαφέρον και πολύ εύστοχο!
Θα συμφωνήσω μαζί σας ότι είναι κουραστικό να διαβάζουμε πίσω από τις γραμμές σε κάθε αλληλεπίδραση, με την έννοια να προσπαθούμε συνεχώς να καταλάβουμε τι έχει ο άλλος στο μυαλό του, για ποιο λόγο κάνει ό,τι κάνει και τα λοιπά και τα λοιπά.
Για μένα οι πληροφορίες που περιέχει το άρθρο είναι χρήσιμες στο να καταλάβουμε γενικώς με ποιους τρόπους είναι πιθανό να λειτουργούν οι άνθρωποι – και κυρίως εμείς οι ίδιοι…
Αν κρατούσα ένα πράγμα από το άρθρο αυτό θα ήταν η συνειδητοποίηση ότι πολλά από εκείνα που κάνουν οι άνθρωποι, ενώ φαίνεται να μας αφορούν, στην ουσία έχουν να κάνουν με τους ίδιους και όχι με εμάς.
Α! Και κάτι ακόμα που θα κρατούσα… Ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει “πίσω από τις γραμμές” το θέμα είναι αν εμάς μας ταιριάζει η συμπεριφορά του άλλου. Αν δεν μας ταιριάζει και δεν μπορούμε να την ανεχτούμε δεν έχει σημασία τι κρύβεται από κάτω – εκτός αν είμαστε θεραπευτές του συγκεκριμένου ανθρώπου οπότε μάλλον μας ενδιαφέρει να το ψάξουμε περισσότερο!
Σας ευχαριστώ θερμά για το σχόλιο και τον προβληματισμό!
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο,μας δώσατε πολλαπλές διευκρινήσεις για τον χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς μας και τους πιθανούς λόγους δια αυτών.Ομολογώ ότι έχω μείνει και παρατήρησα ότι όντος έχω ταιριάξει σε κάποιο από τα παραπάνω και μπορώ να κάνω κάποιες προσπάθειες βελτίωσης.Ευχαριστώ πολύ για αυτήν την ανάρτηση, θα διαβάσω και άλλα άρθρα σας μιας και με έχετε κινήσει το ενδιαφέρον 🙂
Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο και τα καλά σας λόγια.
Είναι πολύ σημαντικό για μένα που η δουλειά μου όχι μόνο κίνησε το ενδιαφέρον σας, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για να καταλάβετε καλύτερα τον εαυτό σας και να προχωρήσετε στις αλλαγές που ενδεχομένως θέλετε να κάνετε.
Να είστε καλά.
Πραγματικά πολύ ενδιαφέρον άρθρο, και αυτό και το άλλο που διάβασα για το απορριπτικό στυλ στις σχέσεις.
Θα ήθελα όμως να κάνω μια ερώτηση, διότι περνάω μια πολύ κρίσιμη στιγμή της ζωής μου. Παντρεμένη 10 χρόνια (και σχέση 18 ετών) με ένα μικρό παιδί, ανακάλυψα ότι ο σύζυγος με απάτησε. Καθότι υπήρχαν προβλήματα στην σχέση, αποφάσισα να θέσω την σχέση σε επίπεδο μηδέν και να ξεκινήσουμε από την αρχή. Θεωρώντας ότι υπάρχει η ίδια θέληση και από τον ίδιο. Και σε αυτό το σημείο βρίσκω στον σύντροφό μου πολλά από τα στοιχεία του άρθρου – απόμακρη και αλαζονική συμπεριφορά, αποφυγή συζήτησης, υποτίμηση προς το άτομό μου, αλλά παράλληλα και καμία εκδήλωση θέλησης για χωρισμό. Δεν σκέφτηκα ούτε μια στιγμή ότι η ντροπή που ένιωσε θα μπορούσε να είναι η αιτία μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Πιθανών όμως να είναι έτσι, γιατί συμμετέχει στην καθημερινότητά μας κανονικά απλώς δεν θέλει να συζητήσει οτιδήποτε για την σχέση μας. Κάτι που το θεωρώ απαράδεκτο, καθότι θεωρώ ότι χωρίς συζήτηση δεν μπορούν να λυθούν τα προβλήματα που προϋπήρχαν. Πως με συμβουλεύετε να συνεχίσω, καθότι είμαι στα πρόθυρα χωρισμού. Με λίγα λόγια τον διώχνω και δεν φεύγει.
Ευχαριστώ εκ των προτέρων για την συμβουλή σας.
Σας ευχαριστώ πολύ που μοιραστήκατε μαζί μας τη δύσκολη φάση που διανύετε στη ζωή σας και στη σχέση σας.
Πραγματικά θα ήθελα να σας βοηθήσω να ξεκαθαρίσετε τα πράγματα και να καταλάβετε καλύτερα τι σας συμβαίνει, αλλά δυστυχώς δεν έχω τη δυνατότητα να το κάνω από τη στιγμή που δεν σας γνωρίζω και δεν γνωρίζω αρκετές λεπτομέρειες για εσάς.
Καταλαβαίνω ότι έχετε προσπαθήσει και ίσως προσπαθείτε ακόμα να “αναγεννήσετε” και να “σώσετε” τη σχέση σας, αλλά στην προσπάθεια σας αυτή ο σύζυγος σας δεν συμμετέχει σε ικανοποιητικό βαθμό κάτι που υποθέτω σας γεμίζει με απογοήτευση, πικρία, μοναξιά ή και θυμό.
Πραγματικά δεν μπορώ να ξέρω τι γίνεται μέσα στο κεφάλι και την ψυχή του συντρόφου σας (όντως ντρέπεται για ό,τι έγινε; έχει χάσει το ενδιαφέρον του για εσάς και τη σχέση σας αλλά έχει βολευτεί σε αυτό το γάμο; κάτι άλλο;), αλλά αυτό που σίγουρα καταλαβαίνω είναι ότι η στάση του δεν είναι βοηθητική προς εσάς και δεν σας αφήνει πολλά περιθώρια.
Από την πλευρά μου, δεν είμαι σε θέση να σας συμβουλεύσω για τι να κάνετε από εδώ και πέρα επειδή αυτό το γνωρίζετε μόνο εσείς και εξαρτάται από αυτό που πραγματικά θέλετε.
Για παράδειγμα, αν όντως έχετε αποφασίσει να χωρίσετε και διαπιστώνετε ότι εκείνος δεν φεύγει παρόλο που, όπως λέτε, τον διώχνετε, υποθέτω ότι θα μπορούσατε να φύγετε εσείς.
Από την άλλη όμως, αν δεν είστε έτοιμη να θέσετε ένα τέρμα υποθέτω ότι θα συνεχίσετε την προσπάθεια σας μέχρι το σημείο που σας επιτρέπουν οι αντοχές σας και τα όριά σας – σε αυτή την περίπτωση το να καταλάβετε και να ξέρετε ποια είναι τα όριά σας θα ήταν πολύ βοηθητικό.
Από την πλευρά μου, εύχομαι να εξελιχθούν τα πράγματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για εσάς.
Ευχαριστώ πολύ για την απάντησή σας.
Και πράγματι αυτό αποφάσισα να κάνω….κρατάω αποστάσεις μεν, δείχνοντας όμως ενδιαφέρον, έως ότου αντιδράσει –εάν αντιδράσει ή έως ότου εξαντλήσω εγώ από την πλευρά μου κάθε προσπάθεια.
Στην τελική, όταν ξέρεις τι θέλεις, και σίγουρα εγώ ξέρω τι θέλω, βρίσκεις την λύση. Αυτό πιστεύω. Και έτσι συνεχίζω. Και επειδή ο ίδιος έχει κλειστεί πλέον πολύ στον εαυτό του, απομακρύνεται από όλους και από όλα, πιστεύω ότι χρειάζεται ψυχολογική στήριξη από ειδικό, κάτι που δυστυχώς να αρνείται. Θεωρεί ότι δεν έχει καταφέρει τίποτα στην ζωή του και έχει παραιτηθεί, λέγοντας το μόνο καλό που έχει κάνει στην ζωή του είναι το παιδί. Εύχομαι πραγματικά να συνέλθει πριν είναι πολύ αργά.
Ευχαριστώ για τον χρόνο που μου αφιερώσατε.
Δυστυχως ολα τα παραπανω τα ειχε ο ανθρωπος που εζησα μαζι του 18 ολοκληρα χρονια.Μεγαλωμενη σε μια πολυ προβληματικη οικογενεια,με μητερα να θελει να χωρισει και να φευγει και να ξαναρχεται απο τοτε που ηταν μικρο παιδακι αυτη,με πατερα μονιμως μιζερο,μες τα νευρα και καταθληπτικο,με εμπειρια βιασμου στα δωδεκα της απο αγνωστο που το κρατησε μεσα της,με προβληματικη εφηβεια,ολοκληρωμενες σχεσεις απο νωρις και χρηση ναρκωτικων,με εναν αντικοινωνικο και εγωιστικό χαρακτηρα.Τη γνωρισα στα 17 ερωτευτηκαμε,αγαπηθηκαμε εγινε αλλος ανθρωπος μαζι μου,στα 23 μας ετυχε το πρωτο μας παιδι,παντρευτηκαμε,καναμε και δευτερο 4 χρονια μετα,εχαμε το σπιτι μας τις δουλειες μας,αλλα αυτη μεσα της δεν ηταν ευτυχισμένη.εκρυβε ζηλεια και ανταγωνισμο.πριν ενα χρονο ξαφικα μου ειπε να χωρισουμε και εγινε αλλος ανθρωπος,με απερριψε σαναντρα και σαν ανθρωπο,στμπεριφεροταν αλλαζονικα,εγωιστικα αδιαφορα,με χειριζοταν με ψεμματα.τελικα χωρησαμε και μου χαρησε και τα παιδια,και μαλιστα ειναι με τον πρωτο της ερωτα.
Αγαπητέ φίλε, λυπάμαι πολύ που έχετε περάσει και περνάτε ακόμα όλες αυτές τις δυσκολίες που περιγράφετε.
Εύχομαι πραγματικά να βρείτε σύντομα τρόπους να διαχειριστείτε αυτή την κατάσταση με τρόπο ωφέλιμο για εσάς, να εξέλθετε από αυτή την “κρίση” και να ομαλοποιηθεί η ζωή σας, τα συναισθήματά σας και οι σκέψεις σας.
Σας ευχαριστώ πραγματικά για αυτό το τόσο προσωπικό μοίρασμα.