∗ Στο εξής, όπου αναφέρεται η λέξη “γονείς” εννοούνται οι άνθρωποι που φροντίζουν τα παιδιά, όποιοι κι αν είναι αυτοί, σε όποιο φύλο κι αν ανήκουν.
Θα μπορούσε κάποιος να μας “κατηγορήσει” ότι διαπράττουμε σφάλμα αποδίδοντας (αναπόδεικτες) αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ του πώς είμαστε ως ενήλικες και του πώς μεγαλώσαμε. Ή ότι στην προσπάθειά μας να βρούμε μια αιτία (ή έναν φταίχτη…) για τα προβλήματά μας, παραβλέπουμε άλλους παράγοντες που, ίσως, εμπλέκονται στη διαδικασία (για παράδειγμα, την ιδιοσυγκρασία του παιδιού).
Η μηχανιστική αναγωγή όλων των προβλημάτων μας αποκλειστικά στην παιδική ηλικία, ενδεχομένως, είναι σφάλμα. Όμως, αν υποθέσουμε ότι όλοι είμαστε το αποτέλεσμα των εμπειριών μας, είναι, μάλλον, ασφαλές να υποστηρίξουμε ότι οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, δεν μπορούν παρά να μας επηρεάζουν με κάποιο τρόπο.
Δεν σημαίνει ότι η επιρροή αυτή είναι η πιο σημαντική, ούτε ότι είναι η μόνη σημαντική, αλλά η εμπειρία λέει ότι είναι από τις πιο σημαντικές. Η σχέση με τους γονείς είναι η πρώτη σχέση που αναπτύσσουμε ερχόμενοι στον κόσμο, το πρώτο περιβαλλοντικό αποτύπωμα επάνω μας, η πρώτη επίδειξη και η πρώτη εκπαίδευση. Και μάλιστα σε μια στιγμή που δεν έχουμε τα μέσα (γνωστικά, συναισθηματικά ή άλλα) να την κρίνουμε, να την αξιολογήσουμε, και να την δεχτούμε ή απορρίψουμε. Για καλό ή για κακό είμαστε ανίσχυροι απέναντί της.
Το ζητούμενο δεν είναι να κατηγορηθούν οι γονείς. Εκείνοι τόσα μπορούσαν και τόσα έκαναν. Ήταν αυτοί που ήταν και έκαναν αυτά που έκαναν. Προφανώς είχαν τα δικά τους τυφλά σημεία κι ένας άνθρωπος που δεν πατάει καλά στα πόδια του είναι δύσκολο να μην ξεπεράσει τα όρια αν πάρει στα χέρια του εξουσία. Το πιθανότερο είναι ότι και οι ίδιοι αντιμετώπισαν κατάχρηση εξουσίας κάποτε και απλώς συνέχισαν τον φαύλο κύκλο της κακοποίησης. Μάλιστα, αρκετοί από αυτούς είναι τόσο αποσυνδεδεμένοι από τον εαυτό τους και τις πράξεις τους, που συχνά δεν έχουν καν επίγνωση του πώς φέρονται, όμως… έτερον εκάτερον. Το αποτέλεσμα δεν αλλάζει.
Ακόμα κι αν αγαπούν τα παιδιά τους με έναν δικό τους τρόπο, αυτοί οι γονείς δεν μπορούν να αγαπήσουν τα παιδιά τους με τον τρόπο που εκείνα χρειάζονται.
Η ειρωνεία είναι ότι η στάση τους βρίσκεται σε μεγάλη συμφωνία με την τρέχουσα κοινωνική συνθήκη η οποία εξακολουθεί να προκρίνει τον άκριτο σεβασμό στους μεγαλύτερους, την τυφλή πίστη στην ιεραρχία και την υποταγή στην εξουσία.
Την πρώτη γεύση όλων αυτών των κοινωνικών επιταγών την παίρνουμε ως παιδιά στη σχέση μας με τους γονείς. Κοντά τους μαθαίνουμε για πρώτη φορά την έννοια της εξουσίας και ακόμα μαθαίνουμε με ποιο τρόπο η έννοια της δύναμης παρεισφρέει στις σχέσεις. Δεν μαθαίνουμε τίποτα για την ισότητα ή αμοιβαιότητα, ούτε ακούμε τίποτα για το σεβασμό του άλλου και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Αυτό που μαθαίνουμε είναι ότι σε κάθε σχέση ένας είναι ο δυνατός και ένας ο αδύναμος, ένας αυτός που νικά και ένας αυτός που χάνει. Και με βάση αυτές τις διδαχές, διαλέγουμε με τη σειρά μας θέση μεγαλώνοντας.
Διαβάστε ακόμα: Για το πώς κάποιοι φροντιστές, εξαιτίας ίσως δικών τους τραυμάτων, αποτυγχάνουν να δώσουν άνευ όρων αποδοχή στα παιδιά που φροντίζουν, δείτε το 1ο μέρος του Έχασα τον Εαυτό μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης. Για τις επιπτώσεις της αγάπης υπό όρους στον ψυχισμό του αναπτυσσόμενου οργανισμού που είναι το παιδί, δείτε το 2 μέρος του Έχασα τον Εαυτό μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης.
ΤΙ ΖΩΗ ΜΑΣ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΧΩΡΙΣ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΕΑΥΤΟ;
Για καλό δικό μας, έχει αξία να καταλάβουμε ότι η προσαρμογή μας κατά την παιδική ηλικία δεν ήταν ενδεικτική της δειλίας ή ανικανότητάς μας. Δεν είχαμε τρόπο τότε να καταλάβουμε τα παράλογα που ζούσαμε, ούτε να αντιληφθούμε τη βία και τη χειραγώγηση. Αντιμέτωποι με συνθήκες απίστευτα σκληρές, αποδειχτήκαμε αρκετά ανθεκτικοί ώστε να επιβιώσουμε, αν και με ελαφρώς παράδοξο, ανορθόδοξο τρόπο.
Όπως το δέντρο.
Το δέντρο όσο και να το στριμώξεις, όσο περιορισμένο κι αν είναι, θα βρει δρόμο προς τον ήλιο και θα μεγαλώσει. Δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά – αυτή είναι η φύση του. Είναι γεγονός πως, αν μεγαλώσει σε φτωχό περιβάλλον, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο κορμός και τα κλαδιά του να στραβώσουν, το φύλλωμά του να ζαρώσει και το χρώμα του να μην γίνει πολύ ζωηρό. Σε εμάς που το παρατηρούμε απέξω, το δεντράκι αυτό, μπορεί να φαίνεται άσχημο, άρρωστο, παράξενο ή άχρηστο, όμως εκείνο έκανε το καλύτερο που μπορούσε με τα περιορισμένα μέσα που είχε στη διάθεσή του, κι αυτό που δηλώνει με την παρουσία του είναι η επιθυμία να ζήσει…
Έτσι κι εμείς.
Επιθυμούμε να ζήσουμε, έστω και χωρίς ξεκάθαρη εικόνα του ποιοι είμαστε και έχοντας ως μοναδικά εφόδια μια σειρά από κακοσχεδιασμένους και αποπροσανατολιστικούς χάρτες. Χάρτες που, αντί να καθοδηγούν σωστά τα βήματά μας σε σχέση με τον εαυτό μας, τον κόσμο και τους άλλους, συχνά μας παραπλανούν. Κάποιες διαδρομές είναι λάθος, κάποιες έχουν σβηστεί και κάποιες άλλες δεν αποτυπώνονται καν. Είναι στατικοί οι χάρτες μας, δεν έχουν τη δυνατότητα ανανέωσης ή αλλαγής, ούτε τη δυνατότητα ενσωμάτωσης νέων δεδομένων. Είναι το μόνο εργαλείο πλοήγησης που διαθέτουμε στη ζωή και δεν είναι αρκετά αξιόπιστο ώστε να βασιστούμε πάνω του.
Το έχουμε αναφέρει ήδη και θα το ξαναπούμε: Το να μην σε έχουν αγαπήσει όταν περισσότερο το είχες ανάγκη είναι από τα πιο δύσκολα – σχεδόν δεν αντέχεται. Προτιμούμε να συσκοτίσουμε την πραγματικότητα που ζήσαμε παρά να το παραδεχτούμε.
Έτσι, επιλέγουμε να “ξεχάσουμε” ή παρηγορούμε τον εαυτό μας σκεπτόμενοι ότι εκείνοι “έκαναν το καλύτερο που μπορούσαν” ή, ακόμα χειρότερα, κόντρα σε όλα τα δεδομένα και τις αισθήσεις μας, πάμε στο άλλο άκρο και πείθουμε τον εαυτό μας ότι ζήσαμε μια “ευτυχισμένη” παιδική ηλικία. Το πρόβλημα είναι ότι, παραποιώντας όσα ζήσαμε, βάζουμε σοβαρή υποψηφιότητα να αναπτύξουμε κάποιου είδους “διαταραγμένο” τρόπο ύπαρξης ή κάποιου είδους “διαταραχή” στον τρόπο συσχέτισης με τους άλλους.
Διαβάστε ακόμα: Στο άρθρο Η Διαταραχή Είναι ο Μόνος Τρόπος που Ξέρω να Υπάρχω περιγράφονται οι δυσλειτουργικές στρατηγικές που υιοθετούμε προκειμένου να τα βγάλουμε πέρα με τη ζωή εξαιτίας των έντονα δυσάρεστων εμπειριών της παιδικής ηλικίας. Στο άρθρο Αν με Αγαπήσεις θα Σημαίνει ότι Αξίζω Κάτι περιγράφεται ο απεγνωσμένος και καταδικασμένος σε αποτυχία τρόπος με τον οποίο αναζητούμε ως ενήλικες την αγάπη, ως αποτέλεσμα της έλλειψης αγάπης από τους πρώτους σημαντικούς άλλους.
Το τραυματισμένο παιδί που υπήρξαμε κάποτε, πάντοτε θα βρίσκει τρόπους να κάνει την εμφάνισή του, όσο κι αν εμείς αρνούμαστε ή διαστρεβλώνουμε την αλήθεια του. Περίπου σαν να έχει δική του βούληση, το πληγωμένο παιδί μέσα μας θα εμφανίζεται ξανά και ξανά ζητώντας δικαίωση, ενώ εμείς θα το φιμώνουμε ξανά και ξανά με νέες αρνήσεις και νέες διαστρεβλώσεις.
Επίδεσμο στον επίδεσμο μια ζωή μέχρι να αποφασίσουμε, ίσως, να κάνουμε κάτι.
Ελάτε να μου διηγηθείτε την ιστορία σας και να βρείτε τη θέση σας στο χώρο και στο χρόνο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΑΛΛΑ 2 ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Έχασα Τον Εαυτό Μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης – 1ο Μέρος
Έχασα Τον Εαυτό Μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης – 1ο Μέρος
Έχασα Τον Εαυτό Μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης – 2ο Μέρος
Έχασα Τον Εαυτό Μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης – 2ο Μέρος
Για μία ψυχαναλυτική προσέγγιση του ίδιου θέματος: Miller, A. (2007). Οι Φυλακές της Παιδικής μας Ηλικίας. Αθήνα: Ροές.
Για το μεγάλωμα με έναν ιδιαίτερα διαταραγμένο τύπο γονιού: Roth, K. & Friedman, F. F. (2003). Surviving a Borderline Parent. Oakland: New Harbinger Publications, Inc.
Για τo πώς αντιλαμβάνεται η Προσωποκεντρική Προσέγγιση τον “ψυχοπαθολογικό” τρόπο ύπαρξης: Rogers, C. R. (1951). Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications and Theory. Boston: Houghton-Mifflin, Mearns, D. (2003). Developing Person Centred Counselling. London:Sage Publications, Joseph, St. & Worsley, R. (2005). Person-Centred Psychopathology. A Positive Psychopathology of Mental Health. UK: PCCS BOOKS.
11 Σχόλια
Αγάπη Βιβη,
Μου αρέσει ο τρόπος που προσεγγίζεις το θέμα.
Ο ενήλικας που γινόμαστε σήμερα κρύβει το παιδί που ήμασταν εχθες, χωρίς να ξεχνάμε ποτε τις καλές, η’ τις άσχημες εμπειρίες μας. Εξαιρετικό!
Πολύ ενδιαφέρουσα η τριλογία σας αναφορικά με τις σχέσεις γονέων/παιδιών και ο τρόπος που προσεγγίζετε το θέμα, το οποίο θεωρώ κατατάσσεται στα ανεπίλυτα! Ωστόσο καλύψαται όλες τις πτυχές ακόμα και τις πιο ‘σκοτεινές’.Μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους νομίζω είναι η καθολική τάση των γονέων να αντιμετωπίζουν τα τέκνα ως αντικείμενα κα μάλιστα ως τα πολυτιμότερα, παράγοντας που διαστρεβλωνει έντονα τον ψυχισμό του παιδιού και το καθυστερεί να βρει τον πραγματικό εαυτό του ( αν τον βρει ).
Οι συνδέσεις – αναφορές που κάνετε στις σχέσεις εξουσίας ( δυνατός / αδύναμος ) που υπήρχαν από τις πρώτα κιόλας πρωτόγονες κοινωνίες, το κατεστημένο, τα στερεότυπα,ο κομφορμισμός είναι κάτι παραπάνω από αλήθειες, είναι μια πραγματικότητα κυνική ή μήπως όχι? Τα κείμενα σας μου θυμίζουν τις κλασικές μου αναγνώσεις αν γράφατε βιβλίο θα το αγόραζα σίγουρα. Ευχαριστώ
Δεν εξηγούνται τα πάντα με βάση την παιδική ηλικία, αλλά σίγουρα είναι το πρώτο μεγάλο κεφάλαιο και μάλλον δίνει τον τόνο σε όσα ακολουθούν.
Εχω συγκλονιστεί!!! Προσεγγίζετε το θεμα από ολες τις πλευρες, ωστοσο απλα και κατανοητα. Ειδα το εαυτο μου στις γραμμες σας.Γιαυτο και …κλαιω τωρα που σας γραφω.Εχω ζησει έναν Γολγοθά !!! Και μετα από δεκα χρονια ψυχοθεραπείας, δυσκολεύομαι ακομα να ζησω τη ΔΙΚΗ ΜΟΥ Ζωη!!! Ασυλληπτος ο πονος μιας ψυχης χωρις “σπιτι”!
Είναι μεγάλη τιμή να μοιράζεστε μαζί μας ένα τόσο προσωπικό κομμάτι σας.
Εύχομαι ολόψυχα να βρείτε ή να φτιάξετε ένα ζεστό και φιλόξενο “σπίτι” να σας στεγάσει.
Είναι πραγματικά αξιόλογος ο τρόπος που προσεγγίζετε το θέμα και σας ευχαριστώ. Μόνο αν το βιώσει κανείς μπορεί να αντιληφθεί πόσο ρεαλιστικά είναι αυτά που αναφέρετε. Δυστυχώς η σχέση μου με τους γονείς μου δεν είναι η ιδανική….με αντιμετωπίζουν από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου με επικριτική διάθεση και αρνητισμό. Αρνούνται να δουν τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα μου και να με αποδεκτούν για αυτό που πραγματικά είμαι. Είναι κάτι που σε διαλύει ψυχολογικά όμως αν το συνειδητοποιήσεις και το ξεπεράσεις, τότε υπάρχει ελπίδα να είσαι ευτυχισμένος. Η αντίληψη των γονιών μου για τη συμπεριφορά μου και τον τρόπο που νοιάζομαι ή αγαπώ είναι διαμορφωμένη με βάση τα δικά τους πιστεύω και δεν ανταποκρίνεται στην δική μου πραγματικότητα. Δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι (δεν θέλω να) είμαι ο καθρέφτης τους. Εξαιτίας αυτής τους της προσέγγισης αντιδρώ και αμύνομαι όταν μου ασκούν κριτική ακόμη και σήμερα που είμαι πια ενήλικας.
Σας ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο και την τιμή να μοιραστείτε μαζί μας τέτοια ευαίσθητα θέματα.
Εύχομαι να συνεχίσετε να αναζητάτε τη δική σας πραγματικότητα και να μην χρειαστεί ποτέ ξανά να είστε ο καθρέφτης κανενός.
“Το να μην σε έχουν αγαπήσει όταν περισσότερο το είχες ανάγκη είναι από τα πιο δύσκολα – σχεδόν δεν αντέχεται.” Εξαιρετικό κείμενο. Μίλησε στην καρδιά μου. Σας ευχαριστώ
Άννα, με αρκετή καθυστέρηση θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τα καλά σας λόγια.
Με συγκίνησε πραγματικά το ότι σας άγγιξε.
Να είστε καλά.
Εξαιρετικό κείμενο! Αλήθεια ποια μπορεί να είναι η τύχη της σχεσης γονεα – παιδιού, όταν έχεις μεγαλώσει έτσι, εχεις καταλάβει την σκληρή πραγματικότητα και οι γονείς συνεχίζουν την ίδια συμπεριφορά μη αποδοχής;
Η απάντηση σε ένα τόσο σημαντικό (κατά τη γνώμη μου) ερώτημα δεν μπορεί να χωρέσει σε ένα σχόλιο.
Κάτι που έχω διαπιστώσει ότι βοηθάει σε τέτοιους προβληματισμούς είναι η προσπάθεια να διαχωρίσει κανείς τη σχέση “ανήλικου παιδιού – γονιού” και τη σχέση “ενήλικου παιδιού – γονιού”.
Όση αποδοχή και να πάρει το ενήλικο παιδί, η σκληρή πραγματικότητα όπως το λέτε κι εσείς είναι ότι το ανήλικο παιδί τη στερήθηκε και αυτό δεν υπάρχει τρόπος να αλλάξει γιατί συνέβη στο παρελθόν.
Η στιγμή που ο άνθρωπος αποδέχεται την σκληρή πραγματικότητα και σταματάει να ζητάει ως ενήλικος την αποδοχή που δεν πήρε ως ανήλικος, είναι η στιγμή που, σύμφωνα με την εμπειρία μου, εξομαλύνονται (αρκετά συχνά, αλλά όχι πάντα) οι σχέσεις με τους γονείς στο σήμερα.